Inhoud

Nuenen, Gerwen en Nederwetten, of Nuenen c.a. (cum annexis) is een gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, bestaande uit de kerkdorpen Nuenen, Gerwen en Nederwetten en een aantal buurtschappen, waaronder Opwetten, Boord, Eeneind, Stad van Gerwen en Olen.

Nuenen ligt in de Centrale Slenk, en wordt aan de westzijde begrensd door de stroomdalen van Kleine Dommel en Dommel. De hoogte bedraagt hier ongeveer 13 meter, oplopend tot meer dan 17 meter op de met naaldhout bedekte dekzandruggen in het oosten. Hiertussen liggen zowel akkers als een laag gebied waar zich Brabantse leem in de ondergrond bevindt en waar populierenaanplant te vinden is. Naar het zuiden toe wordt de gemeente begrensd door het Eindhovens Kanaal. Het Wilhelminakanaal doorsnijdt de gemeente tussen Stad van Gerwen en Olen.

De namen Nuenen en Gerwen behoren tot de zogenaamde 'heimnamen'. De voorlopers van beide nederzettingen zijn naar alle waarschijnlijkheid ontstaan tussen de vijfde en achtste eeuw. De grenzen van de gemeente Nuenen-Gerwen gaan terug tot 1300, toen het lokale bestuur de gemeynt kreeg van hertog Jan II van Brabant. Dit feit werd in het jaar 2000 herdacht.

De nederzetting Nederwetten ontstond in de twaalfde eeuw. In 1810 werd de bestuurlijke eenheid Nederwetten door het Franse bewind met de voormalige heerlijkheid Eckart tot een enkele gemeente samengevoegd, die bestaan heeft tot 1821. Daarnaast werd de gemeente Nuenen en Gerwen gevormd. In 1821 werd Eckart gevoegd bij de gemeente Woensel en Nederwetten ging deel uit maken van de nieuwe gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten.

Nuenen c.a. behoorde tot het kwartier Peelland van de Meierij van 's-Hertogenbosch.

In de 20e eeuw was er sprake van een mogelijke annexatie door de stad Eindhoven, waar Nuenen in zekere zin een voorstad van is. Deze annexatie is niet gerealiseerd, maar er is bedongen dat Nuenen een groot aantal woningen moest bouwen ten behoeve van Eindhoven, en tevens een groot bedrijventerrein moest aanleggen.

Nuenen c.a. grenst aan de volgende gemeenten: Eindhoven, Geldrop-Mierlo, Helmond, Laarbeek (Lieshout, Beek en Donk, Aarle-Rixtel), Son en Breugel.

De spotnaam van de Nuenenaren is 'dwèrsklippels', naar een veelvoorkomend volksverhaal dat beweert dat de Nuenenaren zo dom waren dat, toen ze de klepel van de klok in de toren wilden brengen, ze niet door de deur konden omdat ze de klepel dwars voor zich uit hielden. Pas toen ze een vogeltje met een grassprietje recht vooruit door de galmgaten zagen vliegen begrepen ze hoe ze hun taak tot een goed einde moesten brengen. Een van de carnavalsverenigingen draagt nog deze naam.

Het verenigingsleven in Nuenen is sterk ontwikkeld. Ten grondslag hieraan liggen de voormalige inspanningen van de Rooms-Katholieke kerk. Nuenen staat erom bekend dat er op lintjesdag per inwoner meer onderscheidingen worden uitgedeeld dan waar ook in Nederland.

Een recent fenomeen is OnsNet, waarbij door gemeenschappelijk initiatief het gehele dorp Nuenen op glasvezelkabel is aangesloten, ten behoeve van informatieverstrekking zoals Internet, televisie, radio en telefoon. Door dit initiatief verkreeg de plaats internationale bekendheid.

Naast vele sportverenigingen kunnen worden genoemd: Toneelvereniging 'De Lindespelers', talrijke koren en zangverenigingen, vele muziekkorpsen waaronder een brassband, drumfanfares, majorettekorpsen en dergelijke. Vijf schuttersgilden: De Sint-Antoniusschtterij, het Sint-Catharinagilde, het Sint-Annagilde te Nederwetten, het Sint-Annagilde te Nuenen, en het Heilig Kruisgilde te Gerwen, waarvan wordt beweerd dat het het oudste schuttersgilde van Nederland is, ontstaan uit een burgerwacht die de Priorij Hooidonk moest beschermen. De gemeente telt diverse carnavalsverenigingen.